ΓΙΩΡΓΟΣ
ΚΕΝΤΡΩΤΗΣ
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Το βιβλίο που κρατάμε στα χέρια μας είναι προϊόν γνώσης και αγάπης: βαθιάς
γνώσης και απέραντης αγάπης για ένα ποδοσφαιρικό (και εν γένει αθλητικό) σωματείο,
για μια ομάδα που επί εκατό έτη έχει καταστεί όνομα συνώνυμο του ελληνικού
ποδοσφαίρου (και εν γένει ελληνικού αθλητισμού). Έγκυρος ιστορικός ο συγγραφέας
του, ο Σπύρος Αλεξίου, με πλούσιο δημοσιευμένο έργο αναφερόμενο σε «δύσκολα»
και «ζέοντα» θέματα, έρχεται τώρα και μας παραδίδει (όχι άλλη μία, αλλά) μιαν
«άλλη» ιστορία του Ολυμπιακού Συνδέσμου Φιλάθλων Πειραιώς ως αθλητικού και
κοινωνικού φαινομένου.
Μας
παραδίδει κάτι που έλειπε από τη σχετική με το θέμα βιβλιογραφία. Και έλειπε
γιατί το θέμα είναι βαρυνόντως μεν «συναισθηματικό», αλλά όποιος το περιορίζει
στη συναισθηματική του μόνο προσέγγιση το υπομειώνει, το αδικεί. Για τον
ιστορικό αποτελεί το προσωπικό «συναίσθημα» κατά κανόνα βάρος, που πρέπει και
να το κουβαλάει και συνάμα να το περιορίζει στο να παίζει δευτερεύοντα ή και
τριτεύτοντα ρόλο. Τον άτρεπτο αυτόν κανόνα ο Αλεξίου τον ετήρησε, μη αφήνοντας
το συναίσθημα να τον παρασύρει σε ατοπήματα, σε υπερβολές, σε εύκολες
απλοποιήσεις, σε μυθεύματα… Το συναίσθημα υπάρχει μεν (αλλιώς δεν γίνεται, μιας
και το θέμα της ποδοσφαιρικής προτίμησης έχει εξ ορισμού πρόσημο
συναισθηματικό), αλλά έρχεται πάντα στο τέλος της ιστορικής πραγμάτευσης·
έρχεται ως αποτέλεσμα, όχι ως κινούν αίτιον ούτε και παίζοντας τον ρόλο της
αιτιώδους συνάφειας.
Το
να γράψεις για την εκατονταετή ιστορία μιας ομάδας και να μην προτάξεις καταλόγους
αντικειμενικών στοιχείων (όπως, λ.χ., αποτελέσματα, ρεκόρ, συνδυασμούς
δεδομένων και λοιπά συναφή) είναι ως συγγραφική πράξη κάτι το αναντίρρητα
επαινετέο. Έτσι ο συγγραφέας δεν μένει στα με οποιονδήποτε τρόπο γνωστά –και δη
στις μέρες μας, όπου ο κόσμος της Πληροφορικής και οι βάσεις δεδομένων ανοίγουν
και διευκολύνουν τον δρόμο προς τη «σοφία», αλλά ξανοίγεται σε εκείνα τα πολλές
φορές σκιώδη και αδιευκρίνιστα data που υποτείνουν
ό,τι γίνεται στον αγωνιστικό χώρο και στο τέλος γράφεται και αποθηκεύεται ως
άλλο ένα στατιστικό δεδομένο. Ο συγγραφέας αναζητά και διατρέχει στο βιβλίο
αυτό την κοινωνική και συνάμα ιστορική υποτείνουσα του Ολυμπιακού ως Συνδέσμου
Φιλάθλων ιδρυθέντος «εν Πειραιεί» και διακριθέντος στην Ελλάδα, στην Ευρώπη και
σε όλο τον κόσμο.
Ο
Αλεξίου ξεκινά τη συγγραφή του ερευνώντας την πλούσια και ποικίλη προϊστορία
του φαινομένου Ολυμπιακός. Διατρέχει τη γεωγραφία, την ανθρωπολογία, την
οικονομία του τόπου ιδρύσεώς του· επιχειρεί να αναδείξει τον χαρακτήρα της
αστικής τάξης του Πειραιά στα πρώτα της βιομηχανικά εγχειρήματα – περπατάει
δηλαδή στα εργοστάσια του ελληνικού Μάντσεστερ, της «Μαγχεστρίας της Ανατολής»,
όπως γραφόταν τις μέρες εκείνες, στα τέλη του 19ου και στις αρχές
του 20ού αιώνα. Μελετά τις κοινωνικές στρωματώσεις του πληθυσμού του Πειραιά και
των περιχώρων του σε σύγκριση με αυτές της Αθήνας και την εμφάνιση της
συνειδητοποιημένης και συνδικαλιζόμενης εργατικής τάξης στο επίνειο της
πρωτεύουσας. Προσάγει πληροφορίες για την πολύμορφη κουλτούρα του λιμανιού και
για την διαφορετικότητά της σε σύγκριση με την κουλτούρα των Αθηνών. Κι αν στην
ουσία η Αθήνα και ο Πειραιάς είναι «κολλημένες» πόλεις, ο Πειραιάς (θα πούμε
λίγο παρακάτω και το γιατί) δεν πάει στην Αθήνα, αλλά φεύγει δια θαλάσσης, από
το λιμάνι του, και πάει αλλού, τουτέστιν σε όλον τον κόσμο, παύοντας έτσι να
είναι απλώς και σχηματικώς (και αναληθώς) «το λιμάνι της Αθήνας».
Η
Αθήνα «στέκει», ο Πειραιάς «κινείται». Και με αυτόν ακριβώς τον τρόπο κινείται
μαζί του και ο Ολυμπιακός. (Ας θυμηθούμε εδώ πόσοι σύλλογοι, πόσοι «Ολυμπιακοί»
υπάρχουν σε όλη την Ελλάδα). Εξάλλου ο πρώτος από τους τρεις γνωστούς ύμνους
του Ολυμπιακού περιέχει τον στίχο «Φτερά στα πόδια, καρδιά μες στα στήθια…»
Αυτά τα φτερά στα πόδια, που θυμίζουν και τον θεό Ερμή, τον «αγγελιαφόρο», τον
«μηνύτορα», τον «κερδώο και λόγιο», έφεραν τον Ολυμπιακό παντού και το όνομά
του έγινε παραμυθία όλων: κεφαλαιοκρατών και εφοπλιστών, πάσης φύσεως και
κατηγορίας αστών, επαγγελματιών, μεροκαματιάρηδων, εργατών και λογίων. Γι’ αυτό
και από τις πρώτες μέρες της ζωής του και λόγω των συνεχών επιτυχών
αποτελεσμάτων του πήρε το άλλο όνομά του : ΘΡΥΛΟΣ!
Στο
ανά χείρας βιβλίο ο Σπύρος Αλεξίου μας δίνει στοιχεία της εκατόχρονης ιστορίας
του Θρύλου: μιας ιστορίας συναρπαστικής όχι μόνο λόγω «αποτελεσμάτων» και
«τίτλων», αλλά κυρίως λόγω της ιστορικής αποτύπωσης της κοινωνίας σε μια ομάδα,
στο όνομα της οποίας νιώθουν «ένα» οι πιο διαφορετικοί άνθρωποι και που
αποτελούν τον μισό πληθυσμό της Ελλάδας.
Αλλά
μιας και μίλησα για το όνομα του Θρύλου, ας μου επιτραπεί να πω ότι είχαν –για
μιαν ακόμη φορά– δίκιο οι αρχαίοι πρόγονοί μας που πρέσβευαν διαχρονικά το
δόγμα «Αρχή σοφίας η των ονομάτων επίσκεψις», που, με λίγα και εντελώς
σχηματικά λόγια, σημαίνει: «Αρχίζει κανείς να μαθαίνει και να παιδεύεται,
αμέσως μόλις αρχίζει να σκέπτεται τί ακριβώς σημαίνουν οι λέξεις». Ευκαιρίας
δοθείσης από το ιστορικώς τεκμηριωμένο, αλλά και ως ανάγνωσμα συναρπαστικό βιβλίο
του Σπύρου Αλεξίου, ας ακολουθήσουμε και εμείς, με τις μέτριες δυνάμεις μας,
την αιώνια συμβουλή των προγόνων μας και ας δούμε, ας «επισκεφθούμε», ας
προσπαθήσουμε να σκεφτούμε πάνω στο όνομα της αγαπημένης μας ομάδας: ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΣ
ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΦΙΛΑΘΛΩΝ ΠΕΙΡΑΙΩΣ.
Ας ξεκινήσουμε από τη μέση: στην ομάδα μας υπάρχουν ΦΙΛΑΘΛΟΙ. Είμαστε φίλαθλοι,
παναπεί «αγαπάμε την άθληση και τους αθλούμενους». Η ομάδα μας καλλιεργεί
μεγάλο πλήθος αθλημάτων και πρωταγωνιστεί τόσο στην πατρίδα μας όσο και
διεθνώς. Είναι τόσες πολλές οι διακρίσεις της, που άφοβα μπορούμε να
συνεχίσουμε να ισχυριζόμαστε ότι είναι –όντως– αμέτρητες.
Αλλά στην ομάδα μας δεν είναι απλώς μεμονωμένοι φίλαθλοι. Η ομάδα μας είναι
ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΦΙΛΑΘΛΩΝ. Οι φίλαθλοί της συνδέονται μεταξύ τους. Δεν είναι ξένοι
ανάμεσά τους, δεν είναι μεμονωμένες προσωπικότητες, αλλά σύνολο προσωπικοτήτων,
που καταρτίζουν μονάδα, ακριβώς επειδή τους συνέχει δεσμός. Η ομάδα μας δεν
είναι «Αθλητικός Όμιλος», δηλαδή «παρέα» ή «κλειστή λέσχη συζητήσεων» (στα
αγγλικά «club» – αυτό, άλλωστε, σημαίνει «όμιλος») που τυχαίνει και να
αθλείται. Είναι άνθρωποι φίλαθλοι που συνδέονται στενά μεταξύ τους με τον δεσμό
της αγάπης για τα σπορ, έτσι ώστε να απαρτίζουν ενιαίο σώμα με ενιαία διάνοια.
Η ομάδα μας είναι ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΦΙΛΑΘΛΩΝ ΠΕΙΡΑΙΩΣ. Η ιδέα της ίδρυσης συνελήφθη
στον Πειραιά, όπου και υπογράφηκε η σχετική ιδρυτική πράξη. Από τις πρώτες
αράδες τονίζει ο Αλεξίου ότι η ομάδα αυτή δεν έμεινε μόνο στον Πειραιά, αλλά
απλώθηκε παντού, στην Ελλάδα και στον κόσμο! Μα πώς να έμενε μόνο στον Πειραιά,
αφού και μόνο το όνομα του μεγάλου λιμανιού μάς δείχνει ότι εκεί δεν υπάρχει
στάση, αλλά διαρκής κίνηση. Ο «Πειραιάς» είναι «πορθμέας»: είναι αυτός που «σε
περνάει απέναντι», αυτός που «σε βγάζει στον κόσμο». Ο Πειραιάς είναι
επάγγελμα, ταπεινό και τίμιο: είναι περαματάρης. Και γέννησε τον Ολυμπιακό!
Και, βέβαια, ο Πειραιάς, αφού έφερε στον κόσμο τον ΟΛΥΜΠΙΑΚΟ ΣΥΝΔΕΣΜΟ ΦΙΛΑΘΛΩΝ
ΠΕΙΡΑΙΩΣ, δεν τον άφησε εκεί, αλλά τον έβγαλε στον κόσμο. Το τίμιο, δηλαδή το
«πολύτιμο» και «ανεκτίμητο» όνομα ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΣ ήρθε να εξειδικεύσει το ποιόν του
ιδρυθέντος ΣΥΝΔΕΣΜΟΥ ΦΙΛΑΘΛΩΝ ΠΕΙΡΑΙΩΣ. Το απαράμιλλης ωραιότητας επίθετο
«ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΣ» είναι ό,τι πιο ελληνικό και συνάμα ό,τι πιο παγκόσμιο απαντάται
στον ελληνικό πολιτισμό. Η λέξη αυτή παραπέμπει μεν στην Ολυμπία και στους
Ολυμπιακούς Αγώνες –να, λοιπόν, ο αληθινός δεσμός μας ως φιλάθλων!–, πλην όμως
μας βγάζει και έξω από τα όρια του στενού τόπου και μας κάνει διεθνείς και
παγκόσμιους – να ο πορθμέας που μας κουβαλάει! Είμαστε περήφανοι που είμαστε
του Πειραιά, όπως επίσης είμαστε περήφανοι που είμαστε του κόσμου όλου!
Περήφανοι, δηλαδή «γαύροι»! (Εντάξει, περί παρετυμολογίας και ζαβολιάς πρόκειται
– το γνωρίζουμε! Αλλά ως επινόηση γίνεται θεμιτή με ένα πονηρό πειραιώτικο
κλείσιμο του ματιού).
Και είμαστε και «θρύλος» – δηλαδή «μιλάνε για μας», δεν περνάμε ποτέ
απαρατήρητοι. Και όχι μόνο μιλάνε για τον Ολυμπιακό, για τον Θρύλο, αλλά και
τον θαυμάζουν. Για ποια άλλη ομάδα έχουν γραφτεί «λαϊκά» τραγούδια; Μα μόνο για
την ομάδα του μεγάλου λιμανιού, που τιμά το λιμάνι και τον απλό εργατικό του
κόσμο διαχρονικά, από το 1925 έως και σήμερα, αλλά και όλες τις κοινωνικές
τάξεις. Κάτω από τη σκέπη του Ολυμπιακού στεγάζονται οι πάντες, επειδή ο
Ολυμπιακός με τη μεγαλοσύνη του, με την «αβερτοσύνη» του, όπως θα έλεγε και ο
βάρδος μας ο Στράτος Παγιουμτζής, μπορεί να εμπνεύσει όποιον έχει συνείδηση της
τοπικότητας, αλλά ταυτόχρονα και της παγκοσμιότητας. Αυτόν τον κοσμοπολιτισμό
και αυτή την ανοιχτοσύνη την εγγυάται το ιερό όνομα Ολυμπιακός, που με την
οξύνοια και τη διορατικότητά του το έβαλε στο ελληνικό καθημερινό λεξιλόγιο ο
Νότης Καμπέρος, ο γενάρχης του Θρύλου, στις 10 Μαρτίου 1925 στην Ταβέρνα του Μοίρα,
στον Πειραιά.
Και από εκείνη τη σημαδιακή ημέρα το όνομα ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΣ έγινε καμάρι του Πειραιά
και καύχημα της Ελλάδας ολόκληρης παντού στην οικουμένη. Ο «σύνδεσμος των
πειραιωτών φιλάθλων» εντάθηκε και κραταιώθηκε τόσο πολύ, ώστε να είναι στα
χείλη όλων των φιλάθλων, φίλων και αντιπάλων.
Το
μεγαλείο του Ολυμπιακού και του τίμιου ονόματός του αποδεικνύεται και από το
ότι υπάρχει επίθετο «αντιολυμπιακός». Ποια άλλη ομάδα μπορεί να καυχηθεί για
τέτοιο παράσημο; Και μόνο το ότι κάποιοι αυτοκαθορίζονται ως αντίπαλοί σου
δίνει το μέτρο της δικής σου μεγαλοσύνης.
Ανδριανόπουλοι, Βάζοι, Μουράτηδες, Σιδέρηδες, Κρητικόπουλοι, Αναστόπουλοι,
Καραπιάληδες, Τζόρτζεβιτς... επώνυμα αθλητών «βαριά» και «περιληπτικά». Και για
να μη μείνουμε μόνο στο ποδόσφαιρο ας γράψουμε και μερικά ονόματα από τα άλλα
αθλήματα, ονόματα που είναι σταθμοί στα αθλήματα αυτά, Σπανουδάκης, Γιατζόγλου,
Καστρινάκης, Καμπούρης, Σπανούλης, Πρίντεζης, Λάιος, Μουστακίδης, Ντράγκοβιτς,
Γιαννιώτης, Σπύρου, Βλάχος… και ας θυμηθούμε τις ομάδες ανδρών και γυναικών στην
κολύμβηση, στο πόλο, στον στίβο, στο βόλεϊ, στο μπάσκετ, στην πάλη και στο
ποδόσφαιρο που κατέκτησαν ευρωπαϊκούς και παγκόσμιους τίτλος κατ’ επανάληψιν. Πρόκειται
για επώνυμα αθλητών και αθλητριών «βαριά» και «περιληπτικά», που περιέχουν όλη
την ιστορία του ελληνικού αθλητισμού τυλιγμένη στην ερυθρόλευκη φανέλα και
έχοντας σήμα τον αθάνατο έφηβο ολυμπιονίκη «με της δάφνης τα κλαριά» στο
κεφάλι. Και βέβαια ένας τέτοιος Θρύλος μόνο με έναν μέγιστο Θρύλο της ελληνικής
ιστορίας θα μπορούσε να συνδεθεί – το είπαμε: δεν είμαστε «όμιλος», είμαστε
«σύνδεσμος»: με τον αρχιστράτηγο Γεώργιο Καραϊσκάκη, το όνομα του οποίου είναι
το όνομα του γηπέδου μας, ένα όνομα ιερό και πολυσήμαντο που μας περιποιεί την
ύψιστη δυνατή τιμή και κοσμεί ανεξίτηλα την ιστορία μας.
Κρατάμε με συγκίνηση το βιβλίο του έγκριτου ιστορικού και παθιασμένου οπαδού
του Ολυμπιακού μας Σπύρου Αλεξίου την ώρα που ο Ολυμπιακός είναι 100 ετών.
Μεγαλώνει στην ηλικία και μαζί μεγαλώνει και στην αξία. Και μην ξεχνάμε τούτο
το σημαδιακό: όσους τίτλους έχει μόνος του ο Θρύλος δεν τους έχουν όλοι οι
άλλοι –οι «αντιολυμπιακοί»– μαζί. Εν προκειμένω το συναίσθημα και η
αντικειμενικότητα πηγαίνουν χέρι-χέρι. Με την ευκαιρία της έκδοσης του βιβλίου
στα εκατοστά γενέθλια του Θρύλου ας ευχηθούμε: Να ζήσει ο Ολυμπιακός, όχι άλλα εκατό,
μα χίλια και άλλα χίλια χρόνια, και εκτός από διεθνής να γίνει και
διαπλανητικός και διαγαλαξιακός, ακριβώς επειδή είναι η ομάδα του περαματάρη Πειραιά,
αυτού που σε πάει πάντα απέναντι και σε βγάζει πάντα έξω στον κόσμο.
ΖΗΤΩ Ο ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΣ ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΦΙΛΑΘΛΩΝ ΠΕΙΡΑΙΩΣ!
